Loneitu Hriat Tur Puanchhuahna
Thuhmahruai :
Thlai venhim nana hmanraw chi hrang hrang hi a mala ṭha tluan tling a awm lo, hemi avang hian hmaraw chi hrang hrang a huhova hman a ngai a, chu chu Integrated Pest Management (IPM) an tih hi a ni. Bio-Pesticides pawh hi IPM peng pakhat Biological Control zing a mi a ni.
Bio - Pesticide awmzia :
Bio-Pesticide awmzia chu thlai tichhetu chi hrang hrang (rannung, natna, hrik etc) suat nana hman thilnung tihna a ni.
Bio-Pesticides:
Bio-Pesticides hi thlai eichhetu rannung/ natna/hnim suat nan a ṭangkai
Boruak, tui leh leilung a tibawlhhlawh ve lo, mihring tan a hlauhawm lo.
A tum (target) a fuh chat chat.
Bio - Pesticide chi hrang hrang leh a hman dan:
Bio-Pesticide hi chi hrang hrang ṭhahnem tak a awm a, chungte chu –
Rannung suatnate
Thlai natna hrik suatnate
Hnim (hlo) suatnate
Tunah hian mithiam Scientist ten an hmuhchhuah belh zel bawk
Bio-pesticide zinga chhiar telve, a nung chunga hman ni ve si lo a awm a, chu chu Neem kung aṭanga siamchhuah insecticides hi a ni. A chhan chu hetiang Neem aṭanga siamchhuah hi Rirectorate of Plant Protection of India Bio-pesticide zinga a telh vang a ni.
Bio-pesticides lar zual deuhte chu hetiang hi an ni :-
1. TRICHOGRAMMATIDS :
Hei hi rannung te tak te, vaihmite tiat lek khuaidang (Wasp) kan tih ang chi khat a ni. He rannung hi thlai eichhetu rannung (pangang) chimawm ber pakhat lungphur thlahtu (moths) chi hrang hrang suattu ṭangkai tak a ni.
India ram hmun hrang hranga an hman larte leh thlai bik (host plant) atana an hman chu hetiang hi an ni :-
Sl. NO | Trichogramma hrang hrangte | Thlai (crop) bik | Rannung a suat remte |
---|---|---|---|
1. | Trichogramma Japanicum |
a) Buh | Buh kung ngêt (Stem-borer) |
b) Fu | Fu kuang hreuhtu | ||
2. | Trichogramma Chilonis | a) Buh | Buh kunga pangang chi hrang hrang |
b) Fu | Fu ti ngêttu Pangang hrang hrang (Early borer,stalk borer, Top borer, internode borer, etc.) | ||
c) Serthlum/Ser | Ser hnah eitu pangang (Citrus leaf eating cater- pillers) | ||
d) Vaimim | A kung hreuhtu pangang leh a fanga pangang (Maize stem borer) | ||
e) Tomato | Tomato rah beitu pangang (Tomato fruit borer) | ||
f) Alu | Hnah leh rah eichhetu pangang (Helicoverapa armigera) | ||
g) Behlawi | |||
h) Bawrhsaiabe | |||
i) Badam | |||
j) Changkha | |||
k) Bekang | |||
l) Chana etc | |||
3 | Trichoramma Pretiosum | Tomato | Rah leh hnah eitu pangang (H. armigera) |
4. | Trichogramma Bactrae | Zikhlum, Parbawr, Bulbawk, Antam leh Broccoli etc. |
Hnah eichhetupangang(Plutela Xylostela) |
A chunga tarlan Trichogramma pali te hi India ram chhunga hman larte an ni a, hengte bakah hian chi hrang tam tak a lo awm a ni.
Heng chi li te hi tunah Mizoramah siam chhuah hna thawh ṭan mek a ni.
Trichogramma Chilonis (Sl. No. 2) hi thlai tarlante bakah thlai dangah pawh hman a ni a, rannung chi 25-30, thlai hrang hrang beitu a suat rem theih a ni.
A HMAN DAN :
Trichochard (lehkha = 1” a hlai, 6” a sei) ah rannung ṭangkai (Trichogramma) tui 16,000-20,000 keu mai tur (Laboratory-a siam) lak a, pawh bunna tura siamsa hmun 8-ah tih bun a, thlai hnah hnuai lamah hling/pin/stapler emawa chehbeh mai tur a ni. Card aṭanga rannung ṭangkai rawn keu chhuak chuan lungphur thlahtu tui a zawng nghal char char a, Card 1 hi cc 1 zel a ni a, ram ṭin 1 hmun atan card 2-3 a tawk.
2. CHRYSOPIDS:
He rannung hi thosi ang deuh, a taksa a hring, a thla erawh a lang thei a, hemi avang hian, “Green-lace Wings” tia koh a ni.
He rannung hian thlai râl, a tui te, a pangang te, a puitling te chawah ringin (Predators) a suat rem ṭhin a ni.
A ṭangkainate:
1. Vegetables (Thiasik thlai) bawmtu hrik - anṭam hrik kan tih mai ṭhin, “Aphids” tiremtu a ni.
2. Thlai hnah leh kung beitu hrik chi khat nem deuh “Mealy bugs” eitu a ni
3. Tho chi khat thlai tana natna thlen theitu, “Jassids leh White flies” ei hlumtu a ni bawk.
A hman dan / A chhuah dan:
Chrysopids hi huanah chi hnihin a chhuah theih a –
1) A tuiin (Egg stage)
2) A pangangin (Larval/Nymph stage)
Laboratory-a he rannung tui (egg) emaw pangang (larva/nymph) siam pun sa lâka huana thehdarh tawh mai tur a ni. A tui (egg) chi a chhuah dawn chuan ram ṭin 1 tan a tui 10,000 vel a tawk a, a pangang ang chuan 250 vel a tawk. (He rannung tih pun hna hi Agriculture Department chuan SBCL-ah a ṭan chho mek).
3. COCCINALS (Ladybird Beetles)
He rannung hian rannung vek chawah a ring a, a note leh a puitlingin rannung a ei ṭhin.
Keltelaimom chi khat, bekang fang tiat awr, sephung kawr ang nei, a hnungzangah khuavang chhinchhiah ang awm thluah ṭhin hi a ni. Hetiang hi chi 8 vel an awm a. Heng rannung hi state ṭhenkhat chuan laboratory-ah an vulh pung nasa tawh a, thlai, a bikin buh, anṭam chi hrang hrang, bean, vaimim, etc. ven nan an hmang tawh a ni (Mizoramah chuan kan la ti ve rih lo).
4. BACILLUS THURINGIENSIS (Bt) :
Hei hi hrik te tak te, mit lawnga hmuh tham loh, bacterium a ni. Fu, buh, vaimim, la, etc. hmuna phengphehlep chi hrang hrang leh lungphur thlahtu suat nan hman ṭhin a ni.
Laboratory-a siam sa, hman nghal mai theih tura buatsaih, sumdawnna hming, “Delfin” tih chuangin India ram state hrang hrangah lei theih a ni (Kan state-ah chuan kan la siam lo).
5. NPV leh Entomopathogenic nematodes (EPN)
NPV (Nuclear Polyhedrosis Viruses) hi hrik te tak te, mit lawnga hmuh tham loh virus a ni a, nimahsela, mihring tan a hlauhawm loh. Pangang chi hrang hrang suat nan a ṭangkai em em a ni. NPV, laboratory-a siam sa, tui nen pawlh tura hman mai theih ram pawn hrang hrangah packet-in lei tur a awm reng a ni.
EPN-Entopathogenic Nematodes chu rulhut, mihring kawchhunga awm chi ni lo, mit lawnga hmuh tham si loh, rannung thah nana ṭangkai em em mai hrik, “Bacterium” nei chi a ni.
Heng Bio-pesticides kan tarlan bakah hian a dang tam tak a la awm a ni.
THLAI NATNA HRIK ATAN VENGTU BlO-PESTICIDES TE:
Thlai natna hrik laka vengtu Bio-pesticide pawh hmuhchhuah zel a ni a, chung zinga lar zual deuhte chu hetiang hi an ni:
I. Bacterial natna laka vengtu-Pseudomonas spp.
II. Soil borne diseases (lei aṭanga natna) laka vengtu - Trichoderma spp.
A HMAN DAN TLANGPUI
Bio-pesticides thlai natna laka venghimtute hi chi 4-in an hman theih:
Source :Tlangtimawia Zote, Subject Matter Specialist
Directorate of Agriculture, Extension of Agriculture
Aizawl, Mizoram
Bio-Pesticides
Agril Extn Series No 10/2004
THLAI HRANG HRANGA BIO-PESTICIDES HMAN DAN LEH AN VEN THEIH NATNATE
hman tur hming |
|||
---|---|---|---|
BUH | 1) Blast | Pseudomonas spper> | A kaha kah |
2) Bacterial leaf blight | -do- | Thlai chi bual leh kah | |
3) Banded blight | Trichoderma spp | Thlai chi bual leh chiah | |
4) Bunt | -do- | Thlai chi bual | |
5) Brown spot | -do- | -do- | |
6) Sheat Rot | Pseudomonas spp | Thlai chi bual leh kah | |
7) Sheat blight | -do- | -do- | |
ALU | 1) Bacterial wilt | Trichoderma ssp | Thlai chi bual leh leia theh |
2) Black scurf | -do- | -do- | |
ZIKHLUM Damping off |
-do- | Thlai chi bual | |
HMARCHA Root Rot |
-do- | Thlai chi bual leh leia theh | |
TOMATO Damping off |
-do- | -do- | |
SER Root Rot |
-do- | Leia theh | |
THEIHAI Fruit Rot |
-do- | Leia theh leh kah | |
SERTHLUM Blue Mould |
-do- | A chi chiah | |
BALHLA Panama disease |
Psedomonas ssp | A chiah | |
SAPTHEI Collar Rot |
Trichoderma ssp | Thlai chi sawngbawl | |
COCONUT 1) Stem Bleeding 2) Basal stem rot |
-do- -do- |
Leia theh -do- |
|
BLACK PEPPER (Thing hmarcha) Fruit rot and root rot |
-do- | -do- | |
BLACK PEPPER (Thing hmarcha) Fruit rot and root rot |
-do- | -do- | |
KUHVA< Root Rot |
-do- | -do- | |
FU 1)Root Rot 2)Red Rot 3)Wild |
-do- -do- -do- |
A chi chiah leh Sawngbawl |
|
PULSES (Bekangleh Behlawi) 1)Root Rot 2) Damping Rot 3)Wild |
-do- -do- -do- |
A chi Sawngbawl leh leia theh |
|
OIL SEEDS Chhawhchhi (Sesamum) |
Root Rot |
Trichoderma ssp |
A chi bawl leh leia theh |
Tel anṭam (Mustard) (Sesamum) |
Damping Rot | -do- | -do- |
Badam (Ground nut) |
1. Collar rot 2. Leaf Spot |
-do- Pseudomonas ssp |
-do- |
Thlai eichhetu rannung suat nana hman fungi (Hmuar) chi hrang hrang tam tak a awm a, a lar zual deuhte chu hetiang hi an ni.
1) Beauveria Eassiana : Hei hi fungi (hmuar) chi khat rannung a ṭo chi a ni. Heng rannungte thah nana hman ṭhin a ni :-
Stem borer (Buh kuang ngêt pangang)
Plant hoppers (Khau te chi-buh hnah leh kunga tui hnang dáwttu)
Leaf folders (Buh hnah khawrtu)
Rice bug (Thlangdar-buh vui tan tir dãwttu)
Hispa (Keltelaimawn-buh hnah hring lai ei rang vak ṭhintu)
A HMAN DAN:
Laboratory-a siam sa Beuveria Bassiana spores leh tui chawhpawlha thlai kah nan hman tur a ni.
Hetiang hmuar (fungi) hi rannung taksaah a kai chuan an taksa pum pui kha chhang phut buak ang maiin hmuar var a lo ṭo chhuak chhur a, an thih phah ṭhin a ni. (He fungi spore hi SBCL-ah siam pun hna thawh ṭan tum a ni)
2) Beauveria Brongniartii : He fungi hi sephung (beetles) chi hrang hrang thah nana hman ṭhin a ni.
3) Metarhizium anisopliae : He fungi hi khau leh thlangdar suat nana hman a ni.
4) Metarhizium flavoviride: He fungi hi tlumpi leh khau thah nana hman ṭhin a ni. (Sl. no. 2-4 hi kan la siam ve thei lo)
Ram changkang ṭhenkhat chuan Hnim (hlo) suat nan Bio-pesticieds an hmang ṭan tawh a. India ramah pawh hmalak chhoh ve ṭan a ni a, hun rei vak lovah chuan Mizoramah pawh kan la hmelhriat ve ngei turah i beisei phawt ang u.
A tawp ber atan chuan Bio-pesticides hi IPM peng pakhat “Biological Control” zinga mi a ni tih hi thinlungah i vawng reng ang u.
CHRYSOPIDS
THLAI RAL CHI HRANG HRANG